تقه زدن گیربکس؛ دلایل، علائم و روش‌های برطرف کردن آن

مقدمه: تقه زدن گیربکس؛ مشکلی رایج اما نگران‌کننده

آیا هنگام تعویض دنده یا حرکت خودرو، احساس یک «تقه» ناگهانی در گیربکس دارید؟ تقه زدن گیربکس یکی از رایج‌ترین نشانه‌های خرابی در سیستم انتقال قدرت خودروهای دنده اتومات یا دستی است. اگر این علامت را نادیده بگیرید، می‌تواند به خرابی کامل گیربکس و هزینه‌های سنگین تعمیر منجر شود.

در این مقاله به بررسی کامل علت‌های تقه زدن گیربکس، نحوه عیب‌یابی و راهکارهای پیشگیری و تعمیر آن می‌پردازیم.

علت‌های رایج تقه زدن گیربکس

1. کم بودن یا کثیف بودن روغن گیربکس

روغن گیربکس وظیفه روان‌سازی و خنک کردن قطعات داخلی را دارد. در صورت کم بودن یا آلوده بودن روغن:

قطعات داخلی گیر کرده یا با ضربه جا می‌افتند.
دنده‌ها با تاخیر و ضربه عوض می‌شوند.
اصطکاک بین صفحات بیشتر شده و باعث تقه زدن گیربکس می‌شود.

🔧 راه‌حل: بازدید سطح و کیفیت روغن و در صورت نیاز تعویض یا شستشوی گیربکس.

2. خرابی شیر برقی گیربکس (Solenoid)

شیرهای برقی در گیربکس اتومات وظیفه کنترل مسیر روغن هیدرولیک را دارند. اگر یکی از این شیرها عملکرد درستی نداشته باشد:

فرمان تعویض دنده با تاخیر انجام می‌شود.
تعویض دنده با ضربه یا تقه شدید همراه است.

🛠 راه‌حل: تست و تعویض شیرهای برقی گیربکس با دستگاه دیاگ.

3. خرابی تورک کانورتر (Torque Converter)

تورک کانورتر یا مبدل گشتاور یکی از بخش‌های مهم گیربکس اتومات است که در صورت خرابی می‌تواند باعث:

انتقال ضربه در زمان حرکت اولیه
لرزش یا تقه زدن در دنده‌های بالا شود.

🔍 راه‌حل: بررسی وضعیت تورک کانورتر توسط متخصص، تعویض در صورت نیاز.

4. خرابی دسته موتور یا دسته گیربکس

گاهی منبع تقه زدن نه در خود گیربکس، بلکه در شاسی یا پایه‌های نگهدارنده موتور و گیربکس است. پارگی یا فرسودگی دسته موتور باعث می‌شود:

هنگام حرکت یا شتاب گرفتن، موتور جا به جا شود.
این حرکت ناگهانی به صورت تقه حس شود.

🧰 راه‌حل: تعویض دسته موتور یا گیربکس در صورت شل شدن یا پاره شدن.

5. خرابی قطعات داخلی گیربکس (صفحات کلاچ، باندها)

در گیربکس‌های اتوماتیک، مجموعه‌ای از صفحات اصطکاکی و باندها برای تعویض دنده به کار می‌روند. فرسودگی این قطعات موجب:

جا نرفتن نرم دنده‌ها
احساس ضربه شدید در هنگام تغییر دنده می‌شود.

⚠️ راه‌حل: باز کردن کامل گیربکس و تعمیر یا تعویض قطعات داخلی.

علائم تقه زدن گیربکس

تقه زدن معمولاً با علائم زیر همراه است:

تعویض دنده با ضربه: هنگام رفتن از دنده 1 به 2 یا بالعکس
تقه هنگام توقف یا حرکت: مخصوصاً در ترافیک یا ایست کامل
لرزش در هنگام تعویض دنده
تاخیر در گرفتن دنده: گیربکس انگار گیج می‌زند
شنیدن صدای ضربه از زیر خودرو

تقه زدن گیربکس در حالت دنده عقب

اگر فقط در حالت دنده عقب (R) احساس تقه می‌کنید، احتمالاً:

دنده عقب گیربکس آسیب دیده
فشار روغن کافی نیست
شیر برقی مرتبط با دنده عقب خراب است

بررسی تقه زدن گیربکس با دستگاه دیاگ

یکی از بهترین راه‌ها برای تشخیص دقیق علت تقه زدن، استفاده از دستگاه دیاگ تخصصی گیربکس است. دیاگ حرفه‌ای می‌تواند:

کدهای خطای مربوط به سنسورها و شیرها را نشان دهد
دمای روغن، فشارها و وضعیت تعویض دنده را گزارش کند
مشکلات نرم‌افزاری ECU گیربکس را نمایش دهد

📌 توصیه می‌شود فقط به مراکز تخصصی دارای دیاگ پیشرفته گیربکس مراجعه کنید.

آیا ادامه رانندگی با گیربکس تقه‌زن خطرناک است؟

بله. رانندگی در این وضعیت می‌تواند:

به قطعات دیگر آسیب بزند
منجر به قفل شدن گیربکس در حرکت شود
هزینه تعمیرات را به شدت افزایش دهد

✅ توصیه: در اولین فرصت خودرو را به تعمیرگاه تخصصی گیربکس برسانید.

پیشگیری از تقه زدن گیربکس

تعویض منظم روغن گیربکس (هر 40 تا 60 هزار کیلومتر)
استفاده از روغن گیربکس مناسب توصیه‌شده توسط کارخانه
چکاپ سالانه سیستم گیربکس با دستگاه دیاگ
عدم رانندگی با دور موتور بالا به مدت طولانی
برای اطلاعات فنی دقیق‌تر می‌توانید به مقاله تخصصی وب‌سایت Transmission Digest مراجعه کنید.